جنس منطقیجنس منطقی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای مفهومِ تمامْ حقیقت مشترک میان جزئیات متکثر به حسب ذات است. ۱ - اقسام جنسجنس به اعتبار وجود ذهنی یا خارجی سه نوع است: ۱. جنس منطقی؛ ۲. جنس طبیعی؛ ۳. جنس عقلی. ۲ - توضیح اصطلاح«جنس منطقی»، عبارت است از: مفهوم تمامْ حقیقت مشترک، میان جزئیاتی که از لحاظ ذات و حقیقت متکثرند. مصادیق این مفهوم کلی را «جنس طبیعی» گویند؛ مثل حیوان که تمام حقیقت مشترک میان انواع حیوانات (انسان، شیر، پلنگ، شتر و…) است. جنس طبیعی، معروض جنس منطقی واقع می‌شود؛ یعنی جنس منطقی بر آن حمل می‌شود؛ مانند: «الحیوان جنس» یعنی حیوان جنس است. [۲]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۴، ص۵۴.
[۳]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۴، ص۶۶.
[۴]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۳۱.
وقتی جنس طبیعی مثل حیوان، با وصف مفهوم جنسیت، که جنس منطقی است؛ لحاظ شود به مجموع صفت و موصوف «جنس عقلی» اطلاق می شود؛ بنابراین در مثال «الحیوان جنسٌ»، حیوان، از آن لحاظ که حیوان است و قطع نظر از اینکه جنس باشد یا نه، جنس طبیعی است و مفهوم جنس، مجرد از هر ماده و مصداقی، جنس منطقی، و حیوان به وصف جنسیت، جنس عقلی است. از تعاریف سه قسم مذکور روشن می‌شود که ظرف تحقق جنس منطقی و عقلی، عالم ذهن است و جنس طبیعی به لحاظ وجود افرادش در خارج، خارجی است. [۵]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان، ص۳۹.
[۶]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۶۵.
[۷]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۶۲.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان. • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • مظفر، محمدرضا، المنطق. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جنس منطقی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۵. |